El cerrahisi, hem plastik cerrahi, hem de ortopedinin alanına giren çok özelleşmiş bir cerrahi dalıdır.
Karpal Tünel Sendromu
Bu hastalık daha çok hobileri veya işleri gereği tekrarlayıcı el ve bilek hareketleri yapanlarda görülür. Elle ilgili olan üç büyük sinirden birinin (median sinir) bilek seviyesinde basıya uğramasıdır. Hastalar genellikle kolda, elde veya parmaklarda hissizlik, ağrı veya karıncalanma hissi ile başvururlar. Median sinir ve eşlik eden dokuz kiriş “karpal tünel” adı verilen ve bilekte bulunan tünelden geçerek ön koldan ele ulaşırlar. Bu tünelde oluşan herhangi bir şişlik nedeniyle oluşan bası da hissizlik, ağrı ve karıncalanma gibi bulgulara neden olur.
Sebebi genellikle belli değildir. Tendon kılıflarında gelişen şişlikler, eklem çıkıkları, kırıkları veya artrit nedeniyle tünel daralabilir.
His kusuru ve karıncalanma genellikle başparmak, işaret, orta veya yüzük parmaklarında görülür. Bazan elle kavramada güçlük, el becerilerinde azalma veya elde taşınan objeleri düşürme gibi yakınmalar da olabilir.
Çeşitli atellerle el bileğinin dinlendirilmesi bazı hastalarda bulguların azalmasına neden olabilir. Karpal tünel içine kortizon injeksiyonu da bulguları düzeltebilir. Şayet bulgular çok şiddetli veya alınan önlemlere rağmen düzelmiyorsa cerrahi tedavi gereklidir. Cerrahi tedavide tünelin üst kısmını oluşturan ligament kesilerek karpal tünel rahatlatılır. Ameliyattan sonra hissizlik ve karıncalanma hemen yok olmasına rağmen güçsüzlüğün düzelmesi birkaç ay alabilir.
Tetik Parmak (Stenozan Tenosinovit)
Tetik parmak, parmakları hareket ettiren kiriş ve makara sistemini ilgilendiren bir hastalıktır. Kirişler, koldaki adalelerle eldeki kemikleri birleştiren sicimler şeklinde tanımlanabilir. Makaralar ise bu sicimlerin içinden geçtiği halkalardır. Bunlar tendonları kemiğe yakın pozisyonda tutarlar.
Bu makara sistemindeki kalınlaşmalar sonucunda tendonun hareketi zorlaşacak olursa tetik parmak ortaya çıkar. Bazen tendon üzerinde de bir kabarıklık oluşabilir. Tendonun bu makara sistemi içindeki hareketi zorlaştığından ağrı hissi olabilir, tendon hareketlerinde zorlanma ve engellenme olabilir. Tendon sıkıştıkça ödem artar, ödem arttıkça tendon daha çok sıkışır ve bir kısır döngü oluşur.
Tedavide atel ve kortizon uygulamaları yapılabilir. Bu tedavilerle sonuç alınamazsa cerrahi tedavi uygulanır. Ameliyat lokal anestezi altında yapılabilir. Amaç tendonun sıkıştığı bölgeyi açarak hareketlerini rahatlatmaktır. Ameliyattan hemen sonra normal el hareketleri yapılabilir.
Ganglion
El ve bilek bölgesinde, tendon ve eklemlerin yakınında ganglion adı verilen kistlere sık rastlanır. En sık görülen yerler bileğin üst dış kısmı, iç kısmı, el ayasında parmak tabanında ve parmak ucunda rastlanır. Ganglionlar balon şeklinde kistlerdir ve içleri jölemsi bir sıvı ile doludur. Kistlerin boyutları zamanla değişebilir veya tamamen kaybolabilirler. Bazıları hiç ağrı yapmamasına rağmen bazılarında şiddetli ağrılar olabilir.
Şayet kist ağrıya neden oluyorsa veya kozmetik olarak hastayı rahatsız ediyorsa cerrahi olarak çıkartılmalıdır.
Amputasyonlar
Yaralanma veya tümöral nedenlerle vücudun bir parçasının tümüyle çıkartılmasına veya kopmasına amputasyon denir. Amputasyonlar travmatik yaralanmalar nedeniyle olabildiği gibi, planlı ameliyatlarla da yapılabilir. Travmatik olarak kopan parmaklar bazı hallerde yerine dikilebilmesine karşın bazen bu mümkün olmayabilir.
Cerrahi olarak yapılan amputasyonlar ya proteze gerek bırakmayacak şekilde yapılır, ya da geride bırakılan kısım protez uygulamalarına uygun hale getirilir.
Replantasyon
Kol, el ve parmak gibi uzuvların kopmasını takiben bu uzuvların yerine iadesi amacı ile yapılan ameliyata replantasyon denir. Replantasyonda amaç mümkün olduğunca çok fonksiyonun yerine iadesidir. Kopan parça çok fazla harabiyete uğradıysa replantasyon yapılamayabilir. Bu durumda protezler kullanılabilir.
Konjenital (Doğumsal) El Problemleri
Doğan her 20 çocuktan birinde doğumsal el problemlerine rastlanır. En sık görülen doğumsal el problemleri; sindaktili (parmaklar arasında perdelenme, parmakların birbirine yapışık kalması) ve polidaktili (elde fazladan parmak olması) dir.
Doğumsal el problemli çocuğu olan aileler şaşkın, kızgın veya kendilerini suçlu hissediyor olabilirler. Bunlar erken dönem için normaldir. Zamanla bu duygular sakinleşecek ve aileler bu durumun kendi suçları olmadığını anlayacaklardır.
Doğumsal el problemlerinin önemli bir kısmı cerrahi olarak tedavi edildikten sonra normal veya normale çok yakın görünüm ve fonksiyon elde edilir.
Travmatik Yaralanmalar
Bu tür yaralanmalar daha çok iş veya trafik kazaları nedeniyle meydana gelir. El ve parmaklardaki tendonlar (kirişler), damarlar, sinirler veya elin yalnızca derisinde yaralanma olabilir. El yaralanmalarında acil tedavi önemlidir. Geçen süre alınacak sonucu olumsuz yönde etkileyebilir.
Tümörler
Elde vücudun diğer kısımlarında rastlanan bütün yumuşak doku tümörlerine (iyi veya kötü huylu) ek olarak, tendon veya kemik kaynaklı tümör veya kistlere de rastlanabilir. Eldeki bütün oluşumlar olmazsa olmaz yapılar olduğu için vücudun diğer kısımlarına oranla çok daha hassas ve dikkatli cerrahi müdahaleler gerekir.